Η αναγνώριση της σπουδαιότητας των πρώτων εμπειριών του παιδιού κατά τη μετακίνησή του από ένα περιβάλλον αγωγής σε κάποιο άλλο, οδήγησε στην ανάδειξη του θέματος της μετάβασης σαν ένα από τα κρίσιμα ζητήματα του εκπαιδευτικού συστήματος σε διεθνές επίπεδο και από πολύ νωρίς βρέθηκε στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας και μελέτης.
Όταν τα παιδιά μεταβαίνουν από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό σχολείο, αυτά και οι οικογένειές τους συχνά βιώνουν μια περίοδο σημαντικών αλλαγών. Τα παιδιά γίνονται μέλη μιας μεγαλύτερης ομάδας με άλλες απαιτήσεις και συνήθειες, το πρόγραμμα και η μέθοδος διδασκαλίας αλλάζουν (Μπαγάκης 2006). Η αίσθηση της αλλαγής αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό κάθε μετάβασης. Η συνειδητοποίση της αλλαγής προκαλεί στο άτομο την ενεργοποίηση του μηχανισμού της προσαρμογής, της ικανότητας αντίδρασης απέναντι στα «εμπόδια» που προκαλούν ανισορροπία στη δυναμική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον εαυτό του και τον περίγυρό του (Τοκμακίδου).
Δεδομένου ότι η μάθηση είναι μια συνεχής διαδικασία, η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό σχολείο είναι σημαντική για όσους εμπλέκονται στη διαδικασία αγωγής και εκπαίδευσης του νηπίου. Για τους λόγους αυτούς η αναγκαιότητα της ομαλής μετάβασης του παιδιού από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό σχολείο βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής των ερευνητών και της επιστημονικής κοινότητας, στον ευρωπαϊκό χώρο τα τελευταία χρόνια. Η προβληματική της μετάβασης έχει να παρουσιάσει διάφορες φάσεις εξέλιξης. Κατά καιρούς ταυτίστηκε με τη διάγνωση της ικανότητας του παιδιού να αντιμετωπίσει τις σχολικές απαιτήσεις, γι’ αυτό και συνδέθηκε στενά με τους όρους «σχολική ωριμότητα», «σχολική ικανότητα», «σχολική ετοιμότητα» και τα αντίστοιχα με αυτούς κριτήρια.
Μια νέα προοπτική στην αντιμετώπιση του ζητήματος της μετάβασης προσέφερε η υιοθέτηση των οικοσυστημικών κατηγοριών του Brofenbrenner και η σχηματοποίησή τους από τον Nickel στο οικοψυχολογικό μοντέλο της σχολικής ικανότητας. Στα πλαίσια αυτά η μετάβαση αντιμετωπίζεται ως μια εξελισσόμενη διαδικασία. Καθοριστικό ρόλο σε αυτήν έχουν τόσο οι ατομικές προϋποθέσεις ανάπτυξης του παιδιού όσο και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των επιμέρους οικοσυστημάτων του παιδιού(οικογένεια, νηπιαγωγείο, σχολείο) κατά τη μετάβασή του από τη μια περιβαλλοντική δομή στην άλλη.
Στις θεωρητικές απόψεις του Nickel στηρίχθηκε ο σχεδιασμός της Διαδικασίας Σχολικής Ένταξης του Κιέλου (Kieler Einschulungs Verfahren) που αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα εργαλεία της γερμανικής σχολής διαγνωστικής. Αποσκοπεί στη συνεκτίμηση όλων των παραγόντων που συμβάλλουν στην ομαλή και χωρίς δυσκολίες μετάβαση του παιδιού στο σχολείο, γι’ αυτό και διεξάγεται ως μια πολυεπίπεδη διαδικασία συλλογής στοιχείων(Τοκμακίδου).
Τέλος θα ήταν σκόπιμο να αναφερθεί πως η μετάβαση είναι μια διαρκής διαδικασία που βιώνει το άτομο σε κάθε φάση της ζωής του(οικογένεια- παιδικός σταθμός-νηπιαγωγείο-δημοτικό σχολείο-δευτεροβάθμια εκπαίδευση-τριτοβάθμια εκπαίδευση-αγορά εργασίας). Επίσης αφορά και τα παιδιά με αναπηρίες, για τα οποία τουλάχιστον στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη. Με δεδομένο ότι οι απόψεις για την μετάβαση των «υγιών ατόμων» δεν μπορούν να ισχύσουν με τον ίδιο τρόπο για τα άτομα αυτά. Επίσης η ειδική εκπαίδευση μαθητών με αναπηρίες χαρακτηρίζεται από ανομοιομορφία και ιδιαιτερότητες που καθορίζουν τις πρακτικές μετάβασης και μετακίνησης των παιδιών και των νέων σε όλη τη διαδρομή του εκπαιδευτικού συστήματος(Β.Κουρμπέτης-Επιστημονικό συνέδριο «Μετάβαση και συνέχεια στην εκπαίδευση»- Παν/ιο Κρήτης, 2008).
Κατανοώντας εδώ και χρόνια τη σημασία της μετάβασης των νηπίων στο Δημοτικό σχολείο, υλοποιούμε κάθε χρόνο, δράσεις στο 3ο Νηπιαγωγείο Λυκόβρυσης για τον σκοπό αυτό. Για την υλοποίηση όμως των δράσεων μετάβασης ήταν αναγκαίο να έχουμε στο μυαλό μας τις αρχές που στη Γερμανία την δεκαετία του’70 επισημάνθηκαν πως πρέπει να ακολουθηθούν για το ξεπέρασμα των δυσκολιών, οι οποίες παρατηρούνται κατά τη μετάβαση των νηπίων στο Δημοτικό σχολείο (Μπαγάκης 2006).
Στις αρχές αυτές ανήκουν:
- Η αρχή της ατομικότητας και της διαφοροποίησης
- Η αρχή της ελεύθερης επιλογής
- Η αρχή της συνεργατικότητας
- Η αρχή της συνέχειας(Κιτσαράς 1988)
Με σεβασμό στις δύο πρώτες και με την αποδοχή πως για την τέταρτη δεν έχουμε δυνατότητα παρέμβασης(συνέχεια στην φιλοσοφία και τη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος), επικεντρωθήκαμε στην τρίτη. Η αρχή της συνεργατικότητας περιλαμβάνει τη συνεργασία των εκπαιδευτικών στο Νηπιαγωγείο, του Νηπιαγωγείου με το Δημοτικό σχολείο, τη συνεργασία του Νηπιαγωγείου με τους γονείς και τέλος τη συνεργασία με άλλους φορείς κοινωνικοποίησης των παιδιών εκτός σχολείου(Κιτσαράς 1988)
Στο Νηπιαγωγείο μας το πρόγραμμα της ομαλής μετάβασης πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε συνεργασία με το 2ο Δημοτικό σχολείο Λυκόβρυσης.
Περιγραφή των δράσεων
- Ανίχνευση πρότερων αντιλήψεων νηπίων
- Κατασκευή εννοιολογικού χάρτη, καταγραφή δράσεων
- Συμπλήρωση πρώτου μέρους ερωτηματολογίου
- Αναζήτηση εικόνων Δημοτικών Σχολείων στο Διαδίκτυο από τα νήπια
- Συνέντευξη από τον διευθυντή του 2ου Δημοτικού σχολείου Λυκόβρυσης κο Τσιώτα Παντελή
- Επίσκεψη και παρακολούθηση μαθήματος Μελέτης Περιβάλλοντος στην Α΄Δημοτικού
- Επίσκεψη στν Ε΄Δημοτικού και «υιοθεσία» των νηπίων από τους μαθητές του Δημοτικού, ώστε τη νέα χρονιά ως τελειόφοιτοι να τα υποδεχτούν και να βοηθήσουν στην προσαρμογή τους.
- Ανταλλαγή συναισθημάτων μετάβασης με τους μαθητές της ΣΤ΄Δημοτικού, οι οποίοι βιώνουν τη δική τους μετάβαση.
- Συμπλήρωση δεύτερου μέρους ερωτηματολογίου
- Τα νήπια απευθύνθηκαν στους γονείς τους για να μάθουν πως ήταν το Δημοτικό σχολείο στα δικά τους χρόνια. Μοιράστηκαν τις πληροφορίες στην ολομέλεια και έφεραν και φωτογραφίες των γονιών τους από τα σχολικά τους χρόνια. Σύγκριναν τους σχολικούς χώρους, τα θρανία, τα αντικείμενα, τις ποδιές. Έτσι δημιουργήσαμε τη γωνιά του «παλιού σχολείου».
