Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας «Ανατρέποντας τα στερεότυπα των παραμυθιών, ανατρέπουμε τα στερεότυπα της ζωής μας»

Ο όρος ανατρεπτικά παραμύθια στη σύγχρονη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται για να περιγράψει το είδος των νεωτερικών παραμυθιών που αποδομούν τα ιδεολογικά στερεότυπα ή παρωδούν πρωτότυπα κλασικά έργα, αντιστρέφοντας τους ρόλους των πρωταγωνιστών.

Το είδος εμφανίζεται κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα και αντανακλά την τάση που επικρατεί την περίοδο αυτή στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας, της συγγραφής κειμένων τα οποία να ανταποκρίνονται στις συνθήκες και τις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας, εκφράζοντας οικολογικές, αντιαυταρχικές, αντιρατσιστικές και αντισεξιστικές αντιλήψεις.

Ως αποτέλεσμα της τάσης αυτής, πολλά από τα κλασικά παιδικά κείμενα και παραμύθια μεταγράφηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να ανατρέπουν κυρίαρχα ιδεολογικά και κοινωνικά στερεότυπα, αλλά και να προβάλλουν νέα μηνύματα στα παιδιά της σύγχρονης κοινωνίας σχετικά με ζητήματα έμφυλης, εθνικής ή άλλου είδους ταυτότητας. Οι συγγραφείς των νεωτερικών αυτών παιδικών έργων διατυπώνουν μια άλλη άποψη της αλήθειας, κατά την οποία το «φαντασιακό» στοιχείο λειτουργεί λυτρωτικά προβάλλοντας αντιλήψεις και μοντέλα ζωής που απελευθερώνουν το δημιουργικό δυναμικό του ανθρώπου.

Σκοπός της ανάγνωσης των ανατρεπτικών παραμυθιών στην τάξη δεν είναι να παροπλιστούν ως παρωχημένα τα κλασικά παραμύθια, αλλά να μυήσει τα παιδιά στη διαδικασία ανατροπής του κειμένου και των ιδεών του μεταγράφοντας τα θεματολογικά και χαρακτηρολογικά στερεότυπα των κλασικών παραμυθιών.

Με τη διδασκαλία του σεναρίου επιδιώξαμε, νήπια και προνήπια:

• Να κατανοήσουν ότι τα βασικά στοιχεία του παραμυθιού είναι η πλοκή, τα πρόσωπα, οι λειτουργίες και το μαγικό ή φαντασιακό στοιχείο.
• Να αντιλαμβάνονται ότι μια ιστορία προφορική, γραπτή ή εικονική είναι ένα σύνολο με αλληλουχία γεγονότων.
• Να κατανοήσουν ότι τα ανατρεπτικά παραμύθια αποκτούν σημασία κατά κανόνα μέσα από τις διακειμενικές σχέσεις που αναπτύσσουν με άλλα κλασικά κείμενα και παραμύθια.
• Να κατανοήσουν ότι, ενώ τα κλασικά παραμύθια αποτελούσαν (τουλάχιστον στην αρχική τους σύνθεση) προφορικό είδος, τα ανατρεπτικά παραμύθια αποτελούν γραπτό είδος που ανήκει στη σύγχρονη εποχή με σκοπό την υπέρβαση της παραδοσιακής ηθικής σύγκρουσης καλού–κακού, η οποία χαρακτηρίζει τα κλασικά λαϊκά παραμύθια, ανανεώνοντας ταυτόχρονα θεματολογικά το κειμενικό περιβάλλον του αναγνώστη.
• Να κατανοήσουν ότι τα ανατρεπτικά παραμύθια εκφράζουν συχνά τη χιουμοριστική τάση και το γλωσσικό παιχνίδισμα των συγγραφέων.

Με την ολοκλήρωση της διδασκαλίας του σεναρίου επιδιώξαμε, νήπια και προνήπια, να είναι σε θέση:

• Να διακρίνουν ένα παραμύθι από άλλα είδη αφήγησης.
• Να μπορούν να αφηγηθούν μια ιστορία μόνο από μια εικόνα ή μια σειρά εικόνων.
• Να αναπαριστούν ένα προφορικό ή γραπτό κείμενο σε εικόνες.
• Να αναδιηγούνται μια ιστορία ή ένα παραμύθι παίρνοντας τον ρόλο ενός προσώπου της ιστορίας.
• Να μπορούν να βρούνε τα βασικά πρόσωπα του παραμυθιού.
• Να συνδέουν τα ανατρεπτικά παραμύθια με κλασικά παραμύθια τα οποία μεταγράφουν.
• Να περιγράφουν την υπερβολή που υπάρχει στη σκιαγράφηση των ηρώων στα κλασικά παραμύθια, τον κάθετο διαχωρισμό καλών και κακών χαρακτήρων αλλά και την παρουσίαση ζώων με ανθρώπινα χαρακτηριστικά.
• Να εντοπίζουν τις αλλαγές στους χαρακτήρες και τις πράξεις-λειτουργίες τους που υπάρχουν στα ανατρεπτικά παραμύθια σε σχέση με τα κλασικά παραμύθια.
• Να εντοπίζουν τις αλλαγές στα στερεότυπα και τις συμβάσεις των παραμυθιών.
• Να εντοπίζουν τα χιουμοριστικά στοιχεία όπως αυτά προκύπτουν μέσα από την ασυμβατότητα των καταστάσεων και των γεγονότων, την ιδιότυπη χρήση των λεκτικών στοιχείων, την εικονογράφηση και τις τεχνικές ασυναρτησίας που χρησιμοποιούν συχνά οι συγγραφεί (Τσαρμποπούλου Α., «Το ανατρεπτικό παραμύθι», Θεσσαλονίκη, 2011).

Η αξιοποίηση των ΤΠΕ και το ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό συνεργατικό πρόγραμμα etwinning, βοήθησαν να ολοκληρώσουμε το πρόγραμμα σε συνεργασία με το 4ο Νηπιαγωγείο Λυκόβρυσης, το οποίο υλοποιούσε το ίδιο πρόγραμμα.

Τι είναι το etwinning:

Το eTwinning είναι μια Ευρωπαϊκή δράση μέσω της οποίας σχολεία από διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες, κάνοντας χρήση εργαλείων Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), συνεργάζονται ώστε να αποκομίσουν παιδαγωγικά, κοινωνικά και πολιτισμικά οφέλη. Η δράση eTwinning δίνει στα σχολεία την ευκαιρία να μάθουν μαζί, να μοιραστούν τις απόψεις τους και να δημιουργήσουν καινούργιες φιλίες. 

Η δράση ξεκίνησε επίσημα τον Ιανουάριο του 2005 ως δράση του προγράμματος eLearning της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το 2007 ενσωματώθηκε στο πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης σαν τμήμα του Comenius. Από το 2014 η ευρωπαϊκή δράση eTwinning ενισχύεται ως μέρος του προγράμματος Erasmus+ (2014-2020), παίζοντας πλέον κεντρικό ρόλο στην υποστήριξη όλων των τύπων ευρωπαϊκής συνεργασίας, στο πεδίο της σχολικής εκπαίδευσης.

Μέσω του eTwinning, περισσότεροι από 230.000 εκπαιδευτικοί από όλη την Ευρώπη συνεργάζονται στο πλαίσιο διεθνών σχολικών δραστηριοτήτων στις οποίες συμμετέχουν περισσότερα από 110.000 σχολικά ιδρύματα από 32 ευρωπαϊκές χώρες. Tο πρόγραμμα eTwinning εξελίχθηκε από ένα εργαλείο εξεύρεσης εταίρων για τους εκπαιδευτικούς σε μία πλούσια, πανευρωπαϊκή κοινότητα διδασκαλίας και μάθησης. Σήμερα το eTwinning είναι ίσως το μεγαλύτερο δίκτυο εκπαιδευτικών στην ιστορία της εκπαίδευσης.

Το eTwinning υποστηρίζεται από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Στήριξης (ΚΥΣ) και ένα δίκτυο από Εθνικές Υπηρεσίες Στήριξης (ΕΥΣ), όπως είναι η Ελληνική Υπηρεσία eTwinning που λειτουργεί από το Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών .

Το eTwinning είναι η Κοινότητα για τα σχολεία στην Ευρώπη. Εκπαιδευτικοί από όλες τις χώρες που συμμετέχουν, μπορούν να εγγραφούν και να χρησιμοποιήσουν τα OnLine εργαλεία του eTwinning (τη Διαδικτυακή Πύλη και το Desktop) για να βρεθούν μεταξύ τους, να συναντηθούν εικονικά, να ανταλλάξουν ιδέες και παραδείγματα πρακτικής, να ομαδοποιηθούν σε Ομάδες, να μάθουν μαζί στις Εκδηλώσεις Εκμάθησης και να αναλάβουν τη διεξαγωγή OnLine έργων. Μέσω του eTwinning, σχολεία των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της Νορβηγίας, της Ισλανδίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Τουρκίας, της Κροατίας, της FYROM θα υποστηριχτούν στην "αδελφοποίηση" σχολείων μέσω του Internet.